گروه کوهنوردی تیلار گروه کوهنوردی تیلار رشت 
با سلام و درودهای فراوان !
همانگونه که از اسم این مقاله بر می آید هدف اول نگارنده گان این مطلب ارایه اطلاعاتی در خصوص کوه ها و مناطق کوهستانی گیلان است . که محصول تلاشها و زحمات زیاد بخصوص دو دوست عزیزم آقایان نیما فرید مجتهدی و ابراهیم اسعدی اسکویی ست . تیم سه نفره ما با برگزاری جلساتی متعدد به تبادل اطلاعات و اندوخته های خود از کوهنوردی و بازدیدهای میدانی از مناطق مختلف کوهستانی در استان گیلان و همچنین با بهره گیری از منابع مختلف که در پایان این نوشه آمده است ، اقدام به تدوین آن نموده است . این سلسله مطالب در ادامه به بررسی مجزای کوههای شاخص استان خواهد پرداخت که شرح مرتفع ترینش “سماموس” در مجله کوه ویژه زمستان ۹۲ به رویت علاقه مندان عزیز رسید و در ادامه به ترتیب اهمیت کوهها و میزان رغبت جامعه کوهنوردی ، به ارتفاعات و قلل دیگر استان نیز خواهیم پرداخت . با اعتقاد به اینکه نوشته حاضر دارای کاستی های است . امیدواریم کمک و یاری خود را از ما دریغ ننموده تا بتوانیم با درصد خطای کمتری به معرفی و شناخت کوهها و ارتفاعات استان گیلان بپردازیم .
این نوشتار نگاهی کوتاه بر ویژگی‌های جغرافیای ناهمواری‌های گیلان دارد. هدف از ارائه آن، درک بهتر از ویژگی‌های جغرافیایی ناهمواری‌های گیلان است، جغرافیایی که علیرغم نقش پر رنگی که بر ساختارهای جغرافیایی طبیعی و انسانی گیلان دارد، ناشناخته و مهجور مانده است. شاهد این مسئله، مجموعه مطالبی است که در مورد کوههای گیلان منتشر شده و به زحمت به تعداد انگشتان دست می‌رسد. به دلیل اینکه مخاطب مجله، مخاطبی عام است، نه الزامن مخاطبان رشته‌های محیطی، یادداشت با روندی مشخص به تشریح پله‌پله مطالب می‌پردازد. سعی گردیده است علاوه بر توصیف کیفی که درباره جغرافیایی ناهمواری‌های استان ارائه شده، با بیانی کمی نیز مطالب ارائه شده، تجزیه و تحلیل شود. دانستن جغرافیا و شناخت از محیط‌زیست از نخستین گام‌های دانش بهتر زیستن انسان در محیط زندگی‌اش است. بنابراین دانستن درباره جغرافیایی کوهستانی گیلان، آن هم در سرزمینی که بیش از نیمی از وسعت آن را مناطق کوهستانی تشکیل می‌دهد، لازم به نظر می‌رسد.
مواد، روش تحقیق و محدوده مورد مطالعه داده‌های مورد استفاده در این نوشتار، از مطالعه نگارندگان در زمینه کوههای گیلان اخذ شده است. بنابراین اطلاعاتی که در رابطه کوههای گیلان ارائه می‌شود مربوط به ۳۲۷ کوه ثبت شده در رشته‌کوه‌های موجود در جغرافیای گیلان، از پایکوه تا خط‌الراس‌های اصلی رشته‌کوه البرز و کوههای تالش است. در زمینه رقم ارتفاعی، به چند دلیل از رقم ارتفاعی دستگاه موقعیت‌یاب ماهوارهای استفاده نشد. دلیل اول، نبود اطلاعات GPS برای تمام کوههای گیلان بود، چون برخی از بازدیدهای میدانی در زمانی انجام گرفته که این دستگاه در دسترس عموم قرار نداشت، دومین دلیل، وجود خطاهای معمول دستگاه موقعیت‌یاب ماهوارهای و کالیبره نبودن و همچنین احتمال خطای انسانی در برداشت اطلاعات است، بنابرین سعی گردید بدین وسیله از دادن رای شخصی در این مورد جلوگیری شود. علاوه بر این جهت یکسان‌سازی داده‌ها، اطلاعات جمع‌آوری شده بر مدل ارتفاعی (DEM) استخراجی از ماهواره SRTM جانمایی گردید. سپس این اطلاعات مکانی در سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) وارد و ارتفاع کوههای منطقه مورد مطالعه، از مدل ارتفاعی استخراج گردید. به دلیل اینکه داده‌های ارتفاعی از تصویر ماهوارهای استخراج گردیده است، عدد ارتفاع‌اشان دارای اختلافی با ارتفاع نقشه‌ها و ارتفاعی واقعی کوهها است. جهت تفسیر شرایط توپوگرافی و زمین‌شناسی کوههای گیلان، از اطلاعات برگرفته از بازدیدهای میدانی، بانک اطلاعاتی کوههای گیلان(فریدمجتهدی‌و‌همکاران،۱۳۹۱)، نقشه‌های توپوگرافی پوشش سراسر گیلان با مقیاس‌های ۱:۲۵۰۰۰۰ ، ۱:۵۰۰۰۰، ۱:۲۵۰۰۰ و نقشه‌های زمین‌شناسی ۱:۲۵۰۰۰۰ و ۱:۱۰۰۰۰۰ گیلان و تصاویر ماهواره لندست و آلوس (آژانس فضایی ژاپن) و تصاویر ماهوارهای عرضه شده در نرم‌افزار GOOGLE EARTH استفاده گردید.
جغرافیای ناهمواری‌های گیلان(رشته‌کوه‌های البرز و کوههای تالش)
رشته کوههای البرز بخشی از قسمت شمالی کوهزایی آلپ-هیمالیا در آسیای غربی به شمار می‌آیند و از شمال به بلوک فرورفته کاسپین و از جنوب به فلات ایران مرکزی محدود می‌شود. ساختار این رشته کوه در نتیجه دو کوهزایی مهم، یکی کوهزایی پرکامبرین و دیگری کوهزایی آلپ، متعلق به دوران دوم و سوم است(خسروتهرانی،۱۳۷۷). حاشیه‌ی جنوبی کوههای البرز، هم از نظر ساختار زمین‌شناسی و هم از نظر چینه‌شناسی به ایران مرکزی شباهت دارد، در حالی که حاشیه شمالی آن با دامنه جنوبی‌اش از نظر زمین‌شناسی و چینه‌شناسی اختلاف زیادی دارد. هرچند طبق تقسیمات زمین‌شناسی رشته کوههای البرز از کوههای شمال خراسان (به غیر از رشته‌کپه‌داغ) تا کوههای آذربایجان را تشکیل می‌دهد(خسروتهرانی،۱۳۷۷،درویش‌زاده،۱۳۸۰محمدی،۱۳۸۸،نبوی،۱۳۵۴)، اما در مطالعات جغرافیایی، البرز به رشته کوه‌هایی گفته می‌شود که از دره سفیدرود تا شمال جاجرم کشیده شده‌اند. روند کشیدگی کلی آن مداری (غرب به شرق) با خمیدگی به سمت جنوب است(علائی طالقانی،۱۳۸۱). رشته کوه البرز بر حسب برخی ویژگی‌های جغرافیایی، به چند بخش تقسیم می‌گردد، که شامل البرز غربی، البرز مرکزی و البرز شرقی می‌شود، البته این تقسیمات از نظر زمین‌شناسان با جغرافیادانان دارای تفاوت است که ما در این مطالعه از لحاظ جغرافیایی به بحث در این‌باره می‌پردازیم. البرز غربی مجموعه کوههای است که از دره سفیدرود در غرب تا گردنه کندوان (دره چالوس) در شرق کشیده شده است و روند کلی آن شمال‌غربی-جنوب‌شرقی می‌باشد. البرز غربی در منتهی‌الیه شرقی خود توسط رودخانه‌های الموت‌رود و شاهرود به سه بخش تقسیم می‌گردد. البرز مرکزی از دره‌ی چالوس (گردنه‌ی کندوان) تا دره‌ی حبله‌رود در شمال گرمسار محسوب می‌شود، روند آن تقریبا شرقی-غربی است. البرزشرقی از دره‌ی تالار و حبله‌رود به سمت شرق تا ناهمواری‌های شمال خراسان در شمال جاجرم کشیده شده است و روندی متفاوت با البرز مرکزی دارد. روند آن شمال‌شرقی-جنوبغربی است. کوههای تالش، مجموعه‌ی کوههای غرب دره‌ی سفیدرود که با روندی تقریبا شمالی–جنوبی تا جلگه‌ی مغان کشیده شده است(علایی طالقانی،۱۳۸۱). بنابراین رشته کوههای مورد مطالعه در این نوشتار، شامل مجموعه رشته کوه البرز غربی واقع در شرق رودخانه سفیدرود و کوههای تالش در غرب رودخانه سفیدرود است.
بر طبق ویژگی‌های توپوگرافیک-جغرافیایی، سرزمین گیلان را می‌توان به پنج واحد جغرافیایی طبقه‌بندی نمود. اولین واحد توپوگرافیک گیلان، سواحل آن است. سواحل دریای کاسپین با عرض متغییر، موازی دریا از آستارا تا چابکسر کشیده شده است، اما به دلیل مساحت کم از برآورد آن پرهیز نمودیم. دومین واحد توپوگرافیک جلگه سراسری گیلان است. این جلگه از سواحل دریای کاسپین به کوهپایه‌های البرز و تالش می‌رسد، شکل‌گیری آن حاصل فرسایش، حمل و ته نشست رسوبات از رشته کوههای البرز و تالش توسط صدها رودخانه‌ای است که با زهکشی این کوهها رسوبات خود را در محل تغییر شیب به جای گذاشته‌اند. علاوه بر این رسوب‌گذاری، نوسانات تراز آب دریای کاسپین در شکل‌گیری و توسعه‌ی این جلگه نقش مهمی ایفا نموده است. واحد کوهستانی را در استان گیلان با توجه به ارتفاع، به طبقات مختلفی تقسیم نموده‌ایم. مناطق کوهپایه‌ای از لحاظ مساحت دومین واحد توپوگرافیک استان گیلان محسوب می‌شوند. پس از این واحد شاهد ارتفاع‌یابی و هرچه بلندتر شدن ارتفاع زمین هستیم که تا بلندترین قلل کوههای گیلان ادامه دارد. در این میان سهم مناطق کوهستانی با ارتفاع بیش از۲۵۰۰ متر، به بالا از مجموع مساحت استان ۳۳۰ کیلومتر مربع است(جدول.۱). از لحاظ توپوگرافی و شکل ظاهری، تفاوت بارزی میان کوههای شرق و غرب گیلان موجود است. در منطقه تالش کوهها به صورت دیواره‌ای پیوسته از حوالی پشته‌کوه در رودبار تا کوه اسپیناس آستارا امتداد یافته است و عمده کوههای این منطقه به صورت قللی چند صد متری بر روی این دیواره افراشته شده‌اند، در حالیکه در شرق گیلان در رشته کوه‌ی البرز به جزء دیواره جنوبی آن که از کوه آسمان‌سرای منجیل تا خشچال اشکور کشیده شده، چنین موردی مشاهده نمی‌شود و عمدتا کوهها توسط دره‌های عمیق که آن را احاطه کرده است به صورت توده‌های کوهستانی منفردی مشاهده می‌شوند. به طوری که در گذر از کوههای منطقه غرب به ویژه پس از کوه بغروداغ، اگر در جهت شمال به جنوب در راستای خط‌الراس حرکت نمائید، در ارتفاع بالای ۲۰۰۰ متری به بالا عمدتا با چشم‌اندازی هموار روبرو می‌شویم که در پسکرانه متصل به قللی با ارتفاع چند صد متری هستند.
مساحت(کیلومتر مربع) | حد اشکوب ارتفاعی(متر) | واحد توپوگرافی |
۴۵۸۳ | ۱۰۰ تا ۲۶- | جلگه |
۳۱۱۲ | ۷۰۰-۱۰۰ | مناطق کوهپایه |
۳۲۷۰ | ۱۵۰۰-۷۰۰ | مناطق کوهستانی با ارتفاع متوسط |
۲۵۳۹ | ۲۵۰۰-۱۵۰۰ | مناطق کوهستانی مرتفع |
۳۳۰ | بیش از ۲۵۰۰ متر | مناطق کوهستانی بسیار مرتفع |
شکل(۲) نمودار مساحت توزیع ارتفاعی در کوههای تالش
شکل(۳) نمودار مساحت توزیع ارتفاعی در البرز غربی(گیلان)
شکل(۴) نمودار هیستوگرام فراوانی ارتفاع قلل گیلاناگر از سمت شرق به گیلان وارد شویم، در منطقه کوههای کم ارتفاع جنگلی «بلک کوه» اولین کوه پس از کوه ایل‌میلی رامسر، در محدوده سیاسی گیلان است، با این حال کوه سماموس اولین کوه مرتفع در مرزهای شرقی استان گیلان محسوب می‌شود. از سمت شمال اولین کوه گیلان، کوه اسبیناس آستار است. از جنوب اولین کوه، منطقه کوه‌گیر و ارتفاعات لوشان در منطقه‌ای که وارد محدوده سیاسی استان می‌شویم، می‌باشد. کوه مولوم (شاه معلم) مرتفع و مغرور منطقه آغازین ارتفاعات غربی گیلان است. منظور از شکل و جهت ناهمواری‌ها، روند جبهه رو به دریای رشته‌کوه‌های البرز و تالش است و این مسئله با روند خط‌الراس و دیواره اصلی رشته‌کوه‌های البرز و تالش متفاوت می‌باشد. شکل کلی اسکلت ناهمواری‌های استان، به صورت یک کمان مقعر با انحنائی جنوب‌غرب سوی (به سمت دره‌ی منجیل و طارم) است که از ارتفاعات آستارا شروع و به شرق گیلان منتهی می‌گردد(شکل.۵). اما با نگاهی به جبهه‌ی شرقی کوههای تالش و شمالی رشته کوه البرز، یک روند سینوسی را از مناطق غربی استان به شرق می‌توان شناسائی نمود، که نمود اصلی آن در شکل اسکلت ناهمواری‌های گیلان در غرب میانه (جنوب جلگه فومن و شفت) به حالت مقعر و در شرق به دلیل پیش‌آمدگی به سمت دریا، به شکل محدب است(شکل.۵). روند کشیدگی ناهمواری‌های استان گیلان بر حسب منحنی میزان ۲۵۰ متر به خوبی در شکل(۵) نمایش داده شده است. در چشم‌انداز منطقه‌ای از ارتفاعات حیران در آستارا تا کوه سماموس در شرق می‌توان روندهای دیگر را شناسائی نمود. روند کشیدگی کوههای تالش حالت محدب-مقعر متوالی را دارا است. از حوضه‌ی آستارا‌چای تا حوضه‌ی رودخانه لیسار این روند محدب شکل است. در حوضه‌ی گرکانرود که بزرگ‌ترین حوضه‌ی آبریز منطقه غرب است، کوههای تالش دارای خمش مقعر به سمت غرب هستند، یعنی در این منطقه شاهد توسعه و کشیدگی حوضه در عمق واحد کوهستانی می‌باشیم، این کشیدگی از کوه بغروداغ به سمت غرب تا ارتفاعات سنجبدو سپس با یک خمش تا کوه تیلار امتداد یافته است. از حوضه‌ی ناورود به بعد روند کشیدگی و امتداد رشته کوه تالش شمال‌غربی-جنوب‌شرقی، با حالتی محدب است. از حوضه‌ی خالکائی و ارتفاعات شاه‌معلم به بعد رشته کوههای تالش حالتی مقعر گرفته و خمش جنوب سوی پیدا می‌کند. بخش شرقی این خمش که روندی شمال‌شرقی دارد، تا کوههای کم‌ارتفاع سراوان در جنوب شهر رشت کشیده می‌شود که تشکیل‌دهنده کوههای کرانه چپ رودخانه‌ی سفیدرود است. به طور کلی در شرق گیلان، رشته‌کوه البرز به دلیل عملکرد گسل‌های البرز و سفیدرود حالتی پیش آمده پیدا کرده است. به طور کل می‌توان دو رشته مشخص در البرز غربی شناسائی نمود. رشته اول کوههای جنوبی گیلان را در مرز استان با قزوین در حوضه‌ی شاهرود شکل می‌دهد، این رشته از کوه آسمان‌سرا و سردگاه در شمال‌شرقی منجیل شروع و با روندی غربی-شرقی به کوههای جنوب غربی جیرنده می‌رسد و سپس با یک خمش شمال‌شرقی در حوالی غرب روستاهای پاکده و جیرنده با روندی غربی-شرقی کوههای جنوب دیلمان، پیرکوه و منطقه اشکور رودسر را در مرز با حوضه‌ی شاهرود شکل می‌دهند. از حوالی جنوب روستای ناوه رشته‌ای دیگر شروع و با جهت غربی-شرقی به دیواره مورد اشاره در بالا در کوه ناکاخانی متصل می‌گردد. این کوهها مجموعه ناهمواری‌های شمال روستاهای انبوه و نوده را تشکیل می‌دهد. در حوالی جنوب روستای لسبو در منطقه‌ی اشکور این رشته جنوبی گیلان، با یک خمش به صورت تقریبی هم جهت با دیواره اصلی البرز غربی با جهت شمال‌غربی-جنوب‌شرقی می‌گردد. که ادامه آن کوههای هفت‌خانی، سراش خشچال تا سیالان و علم‌کوه را در بر می‌گیرد. مجموعه ارتفاعات آسمان‌سرا و یال غربی-شرقی آن، خط‌الراس بین حوضه سیاهرود توتکابن و رودخانه شاهرود و مجموعه ارتفاعات جنوب دیلمان و پیرکوه، مرز بین حوضه‌ی چاک‌رود (زیر حوضه پل‌رود) و شاهرود را شکل می‌دهد. اما رشته دیگر را در البرز غربی (شرق گیلان) می‌توان از کوه درفک در غرب شهر رستم‌آباد پیگیری نمود. خط‌الراس کوه درفک با جهت شمال‌غربی-جنوب‌شرقی به سمت فلات دیلمان کشیده شده است و از شمال‌غرب روستای شاه‌شهیدان این یال دو شاخه می‌شود. یک شاخه آن با جهت جنوب‌شرقی کوههای کم ارتفاع جنوبغربی دیلمان را در مرز دهستان خورگام شکل می‌دهد. این کوههای کم ارتفاع مرز بین حوضه‌ی چاک‌رود و رودخانه‌ی سیاهرود توتکابن است. شاخه‌ی دیگر با جهت شمال‌غربی تا منطقه ییلاقی لاری‌خانی کشیده شده و با روند غربی-شرقی به توده کوهستانی ناتیش‌کوه املش متصل می‌گردد. مجموعه‌ی کوههای منطقه‌ی سمام و ناتیش‌کوه به سمت شرق، روندی غربی-شرقی دارند و در دره‌ی پل‌رود خاتمه می‌یابند، تعداد زیادی یال و رشته کوه از مجموعه‌ی ناتیش کوه به سمت جلگه‌ی شرقی گیلان در جهات مختلف کشیده شده است. در شرق گیلان در سمت راست رودخانه‌ی پل‌رود، توده‌ی منفردی خودنمایی می‌کند که به صورت مجموعه‌ی عظیمی در توپوگرافی حد شرقی گیلان نمود دارد. این توده کوهستانی سماموس نام دارد که با روند شمال‌غربی-جنوب‌شرقی تا دره‌ی تکامجان در اشکور امتداد یافته است. از لحاظ مرزهای سیاسی کوه بزابن را می‌توان در منتهی‌الیه جنوب‌شرقی گیلان آخرین کوه در مرز مازندران دانست. در انتهای دره‌ی پل‌رود بزرگ‌ترین کوه اشکور به نام خشچال قرارگرفته است. از کوه بزابن تا خشچال، روند کشیدگی کوههای منطقه، شمال‌غربی-جنوب شرقی است.
شکل(۵) روند کشیدگی ناهمواری‌های گیلان در این نقشه به صورت گویایی نمایش داده شده است، در این شکل با استفاده از منحنی میزان ۲۵۰ متر محدوده ارتفاعات و جلگه گیلان از هم منفک گردیده است، همچنین به طور مشخص روند سینوسی ارتفاعات در غرب گیلان نمایان شده است.شماره | نام | عرض جغرافیایی(شمالی) | طول جغرافیایی(شرقی) | ارتفاع | منطقه جغرافیایی | نزدیک‌ترین سکونتگاه انسانی |
۱ | سماموس | ۳۶° ۵۰′ ۳۰٫۶۸″ | ۵۰° ۲۳′ ۳٫۲۲″ | ۳۷۰۳ | رودسر-رحیم‌آباد | جواهرده -جواهردشت |
۲ | بلور | ۳۶° ۳۷′ ۵۷٫۸۷″ | ۵۰° ۳۱′ ۵۲٫۶۱″ | ۳۳۸۳٫۳ | رحیم آباد | میج |
۳ | آرنگ | ۳۶° ۳۵′ ۳۸٫۴۰″ | ۵۰° ۲۳′ ۵۰٫۸۶″ | ۳۳۵۵٫۷ | رحیم آباد | سپارده |
۴ | کالیسی | ۳۶° ۴۰′ ۱۸٫۸۱″ | ۵۰° ۱۳′ ۵۶٫۱۶″ | ۳۲۹۵٫۴ | رحیم آباد | لسبو |
۵ | بزابن | ۳۶° ۴۱′ ۱۴٫۶۹″ | ۵۰° ۲۵′ ۱۰٫۸۳″ | ۳۲۶۷٫۸ | رحیم آباد | میان‌رود-تکامجان |
۶ | بغروداغ | ۳۷° ۵۶′ ۱۹٫۲۴″ | ۴۸° ۳۵′ ۷٫۳۶″ | ۳۲۲۲ | تالش | قلعه بین |
۷ | مولوم(شاه معلم) | ۳۷° ۱۲′ ۳۶٫۵۱″ | ۴۸° ۵۳′ ۵۶٫۰۰″ | ۳۰۶۸٫۱ | ماسال-فومن | خانه‌بند-ماسوله |
۸ | ارگنه | ۳۸° ۱′ ۲٫۰۰″ | ۴۸° ۳۷′ ۹٫۲۳″ | ۳۰۴۱٫۱ | لیسار | کومیری |
۹ | هچاپ(عجم داغ) | ۳۷° ۴۲′ ۱۴٫۹۲″ | ۴۸° ۳۵′ ۳۰٫۵۹″ | ۳۰۱۶ | اسالم | کیه‌ره |
۱۰ | تیلار | ۳۷° ۴۷′ ۳۳٫۲۲″ | ۴۸° ۳۶′ ۵۹٫۴۱″ | ۲۸۹۰ | تالش | دران |
۱۱ | نفت چاک | ۳۶° ۴۰′ ۱٫۰۲″ | ۵۰° ۱۸′ ۵٫۵۳″ | ۲۸۶۸٫۳ | رحیم آباد | لشگان |
۱۲ | آسمان کوه | ۳۷° ۶′ ۳۰٫۷۶″ | ۴۸° ۵۹′ ۲۷٫۶۱″ | ۲۸۶۰ | فومن | ماسوله |
۱۳ | تیرو | ۳۷° ۳۱′ ۴۰٫۶۷″ | ۴۸° ۴۱′ ۵۱٫۱۱″ | ۲۸۴۶٫۷ | پونل | زندانه |
۱۴ | پشته کوه | ۳۶° ۵۳′ ۳۸٫۰۶″ | ۴۹° ۱۵′ ۱٫۸۳″ | ۲۸۳۶ | رودبار | کبته |
۱۵ | لاس پشته | ۳۷° ۰′ ۷٫۸۸″ | ۴۹° ۷′ ۳۹٫۸۵″ | ۲۸۱۶٫۶ | شفت | فوشه-قلعه‌رود |
۱۶ | دعا کوه | ۳۶° ۴۰′ ۵۷٫۵۳″ | ۵۰° ۴′ ۲۹٫۷۲″ | ۲۸۱۵ | دیلمان | کمنی |
۱۷ | شوشل | ۳۷° ۲۶′ ۳۱٫۷۶″ | ۴۸° ۴۴′ ۴۰٫۱۶″ | ۲۷۹۴٫۲ | رضوانشهر | دشت‌و‌دامان |
۱۸ | پی لیم | ۳۷° ۲۳′ ۳۶٫۴۲″ | ۴۸° ۴۸′ ۰٫۲۳″ | ۲۷۵۹٫۲ | شاندرمن | برنه |
۱۹ | درفک | ۳۶° ۵۳′ ۲۹٫۱۵″ | ۴۹° ۴۱′ ۵۷٫۴۴″ | ۲۷۳۰ | رستم‌آباد-سیاهکل | اروه ناو |
۲۰ | گرداب | ۳۶° ۵۷′ ۲۵٫۰۹″ | ۴۹° ۹′ ۵۹٫۶۶″ | ۲۶۷۰ | شفت | لات آبرود |
۲۱ | ناتش کوه | ۳۶° ۵۵′ ۱۴٫۱۰″ | ۵۰° ۱′ ۴۵٫۴۰″ | ۲۴۴۵ | املش | چاک‌دشت |
۲۲ | توریشم | ۳۷° ۱۲′ ۱۴٫۷۷″ | ۴۹° ۰′ ۵۳٫۱۴″ | ۲۴۳۸ | فومن | زودول سر |
۲۳ | سردگاه | ۳۶° ۴۵′ ۷٫۳۸″ | ۴۹° ۳۱′ ۵۷٫۲۶″ | ۲۴۱۰ | منجیل | هرزویل |
۲۴ | فیروزکوه | ۳۶° ۴۷′ ۳۶٫۴۸″ | ۵۰° ۵′ ۵۱٫۸۴″ | ۲۲۶۵٫۵ | دیلمان | جاران |
۲۵ | پیاکوه | ۳۶° ۴۱′ ۱۹٫۵۹″ | ۴۹° ۵۸′ ۴۰٫۴۰″ | ۲۲۶۴٫۷ | جیرنده | انبوه |
۲۶ | تمشه کوه | ۳۶° ۵۳′ ۲۸٫۴۹″ | ۵۰° ۲۸′ ۱۱٫۲۵″ | ۲۲۶۰٫۷ | چابکسر | کینه‌رود رامسر |
۲۷ | سنگر | ۳۸° ۱۳′ ۴٫۴۹″ | ۴۸° ۴۲′ ۲۴٫۲۵″ | ۲۰۴۵٫۵ | چوبر | مسکین |
۲۸ | اسپیناس | ۳۸° ۱۸′ ۵۱٫۴۴″ | ۴۸° ۴۱′ ۲۰٫۳۴″ | ۱۹۳۰٫۲ | آستارا | گیلاده |
۲۹ | کاکوه | ۳۷° ۵′ ۳۱٫۶۴″ | ۴۹° ۵۶′ ۴٫۱۳″ | ۹۹۴٫۴ | لاهیجان-سیاهکل | چوشل |
۳۰ | عطاکوه | ۳۷° ۹′ ۲۷٫۹۶″ | ۵۰° ۵′ ۵۶٫۷۴″ | ۶۲۲٫۷ | لنگرود-لاهیجان | سرچشمه-سطل‌س |
جدول(۲) برخی از معروف‌ترین کوههای گیلان به ترتیب ارتفاع با مشخصات جغرافیایی
شکل(۶) کوههای گیلان(ماخذ نگارندگان)۱- خسروتهرانی،خسرو،(۱۳۷۷)،زمین‌شناسی ایران،دانشگاه پیام نور،تهران.
۲- درویش‌زاده،علی(۱۳۸۰)،زمین‌شناسی ایران، انتشارات امیرکبیر،تهران.
۳- نقشه های متعدد سازمان های نقشه‌برداری و زمین شناسی کشور
۴- علائی طالقانی، محمود(۱۳۸۱)،ژئومورفولوژی ایران، نشر قومس، تهران.
۵- فریدمجتهدی، نیما، اسعدی اسکوئی، ابراهیم، سلیم پور، مسعود(۱۳۹۰)، اطلس و نقشه کوههای گیلان، نشر فرهنگ ایلیا. رشت.
۶- فریدمجتهدی، نیما(۱۳۹۱)کوههای گیلان، دانشنامه فرهنگ و تمدن گیلان، نشر فرهنگ ایلیا.رشت.
۷- .محمدی،مهین و درویش‌زاده علی،(۱۳۸۴)،زمین‌شناسی ایران، انتشارت دانشگاه پیام‌نور.رشت .
